June bụ Alzheimer & Brain Awaara Ọnwa
Amaara m ihe ị nwere ike iche, ọnwa ọzọ na ahụike ọzọ ị ga-eche. Agbanyeghị, ekwenyere m, kwesịrị oge gị. Brainbụrụ anyị anaghị enweta uche ụfọdụ akụkụ ahụ ndị ọzọ "ama ama" (obi, ngụgụ, ọbụnakwa akụrụ), ya mere buru m isi.
Otutu n’ime anyi nwere ike ima oria nke onye anyi huru n’anya ma obu enyi. Anyị nwedịrị ike ịna-echegbu onwe anyị gbasara ahụ́ ike anyị. Ka anyị bido n’ihe anyị maara banyere ichebe ụbụrụ anyị dịka o kwere mee. Nkwado ndị a nwere ike iyi ihe dị mkpa, mana ha gosipụtara na nyocha dị mkpa!
- Na-emega ahụ mgbe niile.
Mmega bụ ihe kacha dịrị anyị mma na isi mmalite ntorobịa. Nke a metụtara ụbụrụ ọbụna karịa. Ndị na-emega ahụ nwere ike belata ihe ize ndụ nke Alzheimer na ọ nwere ike belata nkwụsị nke ịrụ ọrụ ọgụgụ isi.
Gịnị mere o ji enyere aka? O nwere ike ịbụ n'ihi ụda ọbara ka mma na ụbụrụ gị n'oge mmega ahụ. O nwedịrị ike ịgbanwe ụfọdụ “ịka nká” na-eme n’ụbụrụ anyị.
Gbalịa ịdị na-emega ahụ́ ruo ihe dị ka minit 150 kwa izu. Enwere ike ịgbari ya n'ụzọ ọ bụla ọ baara gị uru. Nke kachasị mfe nwere ike ịbụ nkeji iri atọ ugboro ise n’izuụka. Ihe obula nke n’eme ka obi gi di nma zuru oke. Mmega ahụ kacha mma? Nke ị ga-eme mgbe niile.
- Na-ehi ụra nke ukwuu.
Ebumnuche gị kwesịrị ịrahụ ụra awa asaa ma ọ bụ asatọ kwa abalị, agbasaghị. Gwa onye n’enye gi nsogbu ma oburu na inwee nsogbu. Ahụ ike (dị ka ụra ụra) nwere ike igbochi ụra gị. Okwu a nwere ike ịbụ ihe anyị kpọrọ “ịdị ọcha ụra.” Ihe ndị a bụ ọrụ na-akwado ụra. Dịka ọmụmaatụ: ịghara ikiri TV na akwa, na-ezere ihe omume ọ bụla na 30 nkeji ruo otu awa tupu ịrahụ ụra, enweghị mmega ahụ siri ike tupu ị lakpuo ụra, na ihi ụra n'ime ụlọ dị jụụ.
- Rie nri nke na-ekwusi ike na nri sitere na osisi, nkpuru oka nile, azu, na abuba di mma.
Otu esi eri nwere mmetụta dị ukwuu na ahụike ụbụrụ gị. “Abụba ndị dị mma” nwere omega fatty acids. Ihe atụ nke abụba dị mma gụnyere mmanụ oliv, avocados, walnuts, nkochi ime akwa, na salmon. Ha nwere ike belata ihe ọghọm gị nke ịrịa ọrịa obi na ịla n'iji nwayọ na-ebelata ka ị na-etolite.
- Mee ụbụrụ gị!
Hụtụla ụzọ ụgbọ okporo ígwè na-aga n'otu ụzọ ugboro ugboro? Ọfọn, ụbụrụ gị ejirila ụzọ. Anyị niile maara bụ na e nwere ụfọdụ ihe ụbụrụ anyị na-eme n’ụzọ dị mfe n’ihi ugboro ugboro ma ọ bụ mara amara. Yabụ, gbalịa ime ihe “ga - agbatị” ụbụrụ gị oge ụfọdụ. Nke a nwere ike ịbụ ịmụ ọrụ ọhụrụ, ịme mgbaghoju anya, ikwupụta okwu, ma ọ bụ ịgụ ihe na-abụghị ihe masịrị gị. Chee ụbụrụ gị dị ka akwara ị na-eme ka ọ dịrị! Gbalịa ibelata oge ị na-ekiri TV. Dị ka ahụ anyị, ụbụrụ anyị chọrọ mmega ahụ.
- Soro na ndi mmadu.
Njikọ, anyị niile chọrọ ya. Anyị bụ ndị mmadụ. Mkparịta ụka na-enyere anyị aka izere inwe obi nkoropụ, nrụgide, ma ọ bụ ịda mbà n'obi. Mmetụta ịda mba, karịsịa na ndị okenye, nwere ike itinye aka na mgbaàmà nke isi mgbaka. Iso ezinụlọ gị ma ọ bụ ndị ọzọ gị na ha na-emekọkọ ihe ọnụ nwere ike ime ka ahụike ụbụrụ gị dịkwuo mma.
Gịnị banyere mgbaka?
Maka ndị na-ebido ebido, ọ bụghị ọrịa.
Ọ bụ otu mgbaàmà nke enwere ike ibute site na emebi ụbụrụ sel. Arịa ọgbụgba na-abịakarị ndị agadi. Otú ọ dị, ọ dịghị metụtara ịka nká. Alzheimer bụ otu ụdị mgbaka na nke kachasị. Ihe ndị ọzọ na-akpata isi mgbaka nwere ike ịgụnye mmerụ isi, ọrịa strok, ma ọ bụ nsogbu ahụ ike ndị ọzọ.
Anyị niile nwere oge mgbe anyị na-echezọ. Nsogbu ncheta dị njọ mgbe ọ na-emetụta ndụ gị kwa ụbọchị. Nsogbu ncheta ndị na-abụghị akụkụ nke ịka nká na-agụnye:
- Ndifreke mme n̄kpọ awak akan nte ekesitide.
- Ichefu otu esi eme ihe ị mere ọtụtụ oge gara aga.
- Nsogbu ịmụ ihe ọhụrụ.
- Ikwughari ahịrịokwu ma ọ bụ akụkọ na otu mkparịta ụka.
- Nsogbu ịme nhọrọ ma ọ bụ njikwa ego.
- Enweghị ike ịdebe ihe na-eme kwa ụbọchị
- Mgbanwe na nlele anya
Enwere ike ịgwọ ụfọdụ ihe na-akpata isi mgbaka. Agbanyeghị, ozugbo etinyere mkpụrụ ndụ ụbụrụ, enweghị ike dochie ha. Ọgwụgwọ nwere ike ibelata ma ọ bụ kwụsịkwuo mmebi nke ụbụrụ ụbụrụ. Mgbe enweghị ike ịgwọ ihe mgbaka, nlebara anya nke nlekọta bụ inyere onye ahụ aka n'ihe omume ha kwa ụbọchị na ibelata mgbaàmà. Medicinesfọdụ ọgwụ nwere ike inye aka belata nwayọọ nke mgbaka. Dọkịta ezinụlọ gị ga-agwa gị maka usoro ọgwụgwọ.
Ihe ịrịba ama ndị ọzọ nwere ike izo aka mgbaka gụnyere:
- Na-efu efu na agbata obi maara nke ọma
- Iji okwu dị iche iche na-ezo aka n'ihe ndị ị maara nke ọma
- Ichefu aha onye ikwu ma obu enyi
- Ichefu ihe ochie
- Enweghị ike ịrụcha ọrụ ọ bụla n’adabereghị
Kedu ka esi achọpụta ọrịa mgbaka?
Onye nlekọta ahụike nwere ike ịme nyocha na nlebara anya, ncheta, nsogbu nsogbu na ikike ndị ọzọ na-achọpụta iji hụ ma enwere ihe kpatara nchegbu. Nnyocha ahụ, ule ọbara, na ụbụrụ na-enyocha dịka CT ma ọ bụ MRI nwere ike inyere aka chọpụta ihe kpatara ya. Ọgwụgwọ nke mgbaka dabere n’ihe kpatara ya. Neurodegenerative dementias, dị ka ọrịa Alzheimer, enweghị ọgwụgwọ, ọ bụ ezie na enwere ọgwụ ndị nwere ike inye aka kpuchido ụbụrụ ma ọ bụ jikwaa mgbaàmà dịka nchekasị ma ọ bụ mgbanwe omume. Nyocha iji zụlite nhọrọ ọgwụgwọ ọzọ na-aga n'ihu.
Ogologo nkpuchi
Ee, ọbụlagodi blọọgụ gbasara ahụike ụbụrụ kwesịrị ịkọwa njikọ COVID-19. A na-enwewanye nlebara anya na ihe akpọrọ "ogologo mkpuchi" ma ọ bụ "post COVID" ma ọ bụ "COVID ogologo-hauler."
Maka ndị na - ebido ebido, ọnụọgụgụ na - agbanwe mgbe niile, mana ọ ga - abụ na oge a ga - egbu ọrịa a, otu onye n’ime mmadụ 200 ọ bụla ga - ebute ọrịa a bụ COVID-19. N'ime ndị ọrịa na-abụghị ndị ụlọ ọgwụ nwere COVID-19, 90% enweghị mgbaàmà n'izu atọ. Ọrịa na-adịghị ala ala nke COVID-19 ga-abụ ndị nwere mgbaàmà karịa ọnwa atọ.
Ihe akaebe na-egosi ogologo oge COVID bụ ọrịa dị iche iche, ikekwe n'ihi nzaghachi na-adịghị arụ ọrụ. Nke a nwere ike imetụta ndị mmadụ na-adabaghị n'ụlọ ọgwụ ma ọ nwere ike ịdapụta na ndị na-enwetụbeghị nnwale dị mma maka COVID-19.
Nke a pụtara na ihe karịrị 10% nke ndị nwere ọrịa COVID-19 na-etolite mgbaàmà post-COVID. N'ihi ọnụọgụ ọrịa dị elu na United States, ihe karịrị nde ndị America atọ nwere ike ịnweta mgbaàmà dị iche iche nke post COVID, na-egbochi ha ịgbake kpamkpam.
Kedu ihe mgbaàmà nke post-COVID? Coughkwara na-aga n'ihu ma ọ bụ na-agagharị, ume iku ume, ike ọgwụgwụ, ahụ ọkụ, akpịrị akpịrị, mgbu obi na-enweghị isi (ngụgụ ọkụ), mmamịrị (ụbụrụ ụbụrụ), nchekasị, ịda mba, akpụkpọ anụ, ma ọ bụ afọ ọsịsa.
Ọgba aghara na iche echiche ma ọ bụ nghọta nwere ike ịbụ naanị ihe ngosi ngosi na-eweta nke COVID-19. A na-akpọ nke a delirium. Ọ dị ugbu a karịa 80% nke ndị ọrịa COVID-19 chọrọ nlekọta na ngalaba nlekọta kpụ ọkụ n'ọnụ. A ka na-amụ ihe kpatara nke a. Isi ọwụwa, nsogbu nke uto na isi isi na-ebutekarị mgbaàmà iku ume na COVID-19. Mmetụta dị na ụbụrụ nwere ike ịbụ n'ihi "mmetụta mbufụt" ma hụ ya na nje virus ndị ọzọ.
O yikwara ka ọ ga-atụ anya na ọrịa COVID-19 metụtara ọrịa obi na ọrịa cerebrovascular ga-enyekwa aka n'ihe ize ndụ dị elu nke ịdị ogologo oge na nhụjuanya nke ndị mmadụ gbakere.
Nyocha maka ihe ndị ọzọ ga-achọ ka onye na-eweta gị tụlee ma ọ bụrụ na ị na-enwe mgbaàmà na-egbu oge. Ọ bụghị ihe niile ka a ga-ata ụta na post-COVID. Dịka ọmụmaatụ, akụkọ mmekọrịta mmadụ na ibe ya nwere ike ikpughe nsogbu ndị dị mkpa, dị ka iche iche, nsogbu akụ na ụba, nrụgide ịlaghachi ọrụ, ọnwụ mmadụ, ma ọ bụ mmefu nke usoro onwe onye (dịka, ịzụ ahịa, ụka), nke nwere ike imetụta ọdịmma ndị ọrịa.
N'ikpeazụ
Ọ bụrụ na ị na-enwe mgbaàmà na-aga n'ihu, ndụmọdụ kachasị mma bụ ịkpọtụrụ onye na-elekọta gị. Ihe mgbaàmà nke mgbanwe mgbanwe uche ma ọ bụ nchegbu ndị ọzọ na-adịgide adịgide nwere ike inwe ọtụtụ ihe kpatara ya. Onye na-enye gị ọrụ nwere ike inyere gị aka wepụta nke a. Ọtụtụ ndị emetụla ahụike nke ọgụgụ isi na ọdịmma anyị niile nke ọrịa ahụ na-efe efe. Njikọ mmekọrịta, obodo na nkwado ndị ọgbọ dị mkpa maka anyị niile. Ntuziaka uche uche nwere ike ịbụ ihe kwesịrị ekwesị maka ụfọdụ ndị ọrịa.
Ngwa ọrụ
https://familydoctor.org/condition/dementia/
https://www.cdc.gov/aging/dementia/index.html
https://covid.joinzoe.com/post/covid-long-term
https://www.aafp.org/dam/AAFP/documents/advocacy/prevention/crisis/ST-LongCOVID-050621.pdf
https://patientresearchcovid19.com/
https://www.aafp.org/afp/2020/1215/p716.html
Rogers JP, Chesney E, Oliver D, et al. Ọzọ Ihe ngosi nke uche uche na nke neuropsychiatric na-emetụta ọrịa coronavirus siri ike: nyocha nhazi na meta-analysis na iji tụnyere ọrịa COVID-19. Lancet Ọrịa. 2020;7(7): 611-627.
Troyer EA, Kohn JN, Hong S. Ànyị na-eche ihu ebili mmiri nke ọrịa neuropsychiatric nke COVID-19? Neuropsychiatric mgbaàmà na ikike immunologic usoro. Akwụsị Obi Abụọ. 2020; 87: 34- 39.