Diabetes
Nọvemba bụ ọnwa ọrịa shuga nke mba. Nke a bụ oge obodo n'ofe mba ahụ na-agbakọ aka weta uche na ọrịa shuga.
Ya mere, gịnị kpatara na November? Obi dị m ụtọ na ị jụrụ.
Isi ihe kpatara ya bụ na Nọvemba 14 bụ ụbọchị ọmụmụ Frederick Banting. Dọkịta Canada a na ìgwè ndị ọkà mmụta sayensị ya mere ihe dị ịtụnanya laa azụ na 1923. Ọ hụrụ n'ọrụ ndị ọzọ na nkịta ndị e wepụrụ pancreas ha malitere ịrịa ọrịa shuga ngwa ngwa ma nwụọ. Ya mere, ya na ndị ọzọ maara na ọ dị ihe e mere na pancreas nke na-enyere ahụ aka ịchịkwa shuga (glucose). Ya na ndị otu ya nwere ike wepụta kemịkalụ n'ime "agwaetiti" nke mkpụrụ ndụ (a na-akpọ Langerhans) ma nye ya nkịta ndị na-enweghị pancreas, ha lanarịrị. Okwu Latin maka agwaetiti bụ "insula." Ọ na-ada nke ọma? O kwesịrị, nke a bụ mmalite aha hormone anyị maara dị ka insulin.
Banting na ọkà mmụta sayensị ọzọ, James Collip, nwalere ihe ha wepụta na otu onye dị afọ 14 aha ya bụ Leonard Thompson. N'oge ahụ, nwatakịrị ma ọ bụ onye nọ n'afọ iri na ụma nwere ọrịa shuga biri ndụ ihe dị ka otu afọ. Leonard dịrị ndụ ruo afọ 27 wee nwụọ n'ihi oyi baa.
Banting nwetara Nrite Nobel maka Ọgwụ na Physiology wee soro ndị otu ya kesaa ya ozugbo. O kwenyere na hormone a na-azọpụta ndụ kwesịrị ka e meere ndị niile na-arịa ọrịa shuga, ebe niile.
Nke a bụ n'ezie naanị otu narị afọ gara aga. Tupu mgbe ahụ, a chọpụtara na ọrịa shuga nwere ike ịbụ ụdị abụọ dị iche iche. O yiri ka ụfọdụ ndị nwụrụ ngwa ngwa, ndị ọzọ nwekwara ike iwe ọtụtụ ọnwa ma ọ bụ ọtụtụ afọ. Ọbụna ihe dị ka otu puku afọ gara aga, ndị dọkịta nọ na-enyocha mamịrị onye ọrịa iji gbalịa ịghọta ihe na-eme ha. Nke a gụnyere ilele agba, sedimenti, ka esi esi ísì, na ee, mgbe ụfọdụ ọbụna na-atọ ụtọ. Okwu "mellitus" (dị ka ọ dị na ọrịa shuga mellitus) pụtara mmanụ aṅụ na Latin. Mmamịrị ahụ dị ụtọ na ndị ọrịa mamịrị. Anyị abịala ogologo oge na narị afọ.
Ihe anyị maara ugbu a
Ọrịa shuga bụ ọrịa na-apụta mgbe glucose ọbara gị, nke a na-akpọkwa shuga ọbara, karịrị akarị. Ọ na-emetụta ihe dị ka nde ndị America 37, gụnyere ndị okenye na ndị ntorobịa. Ọrịa shuga na-apụta mgbe ahụ gị ezughị oke homonụ a na-akpọ insulin, ma ọ bụ ọ bụrụ na ahụ gị anaghị eji insulin eme ihe n'ụzọ ziri ezi. Ọ bụrụ na agwọghị ya, ọ nwere ike ịkpata kpuru ìsì, nkụchi obi, ọrịa strok, ọdịda akụrụ na bepụ. Naanị ọkara nke ndị nwere ọrịa shuga ka a na-achọpụta n'ihi na n'oge mmalite nke ọrịa shuga, enwere mgbaàmà ole na ole, ma ọ bụ ihe mgbaàmà ahụ nwere ike ịdị ka ọ dị na ọnọdụ ahụike ndị ọzọ.
Kedu ihe mgbaàmà mbụ nke ọrịa shuga?
N’ezie, okwu ahụ bụ́ ọrịa shuga sitere n’asụsụ Grik pụtara “siphon.” N'ezie, a na-amịpụta mmiri n'ime ahụ. Mgbaàmà ga-agụnye oké akpịrị ịkpọ nkụ, mmamịrị ugboro ugboro, ibu arọ nke a na-akọwaghị nkọwa, ọhụụ na-adịghị mma nke na-agbanwe kwa ụbọchị, ike ọgwụgwụ pụrụ iche, ma ọ bụ iro ụra, nhịhịa ma ọ bụ adịghị ike n'aka ma ọ bụ ụkwụ, akpụkpọ anụ ugboro ugboro ma ọ bụ na-emegharịghachi, chịngọm ma ọ bụ eriri afo.
Ọ bụrụ na ị nwere nke ọ bụla n'ime mgbaàmà ndị a, kpọọ dọkịta ezinụlọ gị ozugbo.
Mmebi nwere ike na-emerịrị anya gị, akụrụ, na sistem obi gị tupu ị hụ ihe mgbaàmà. N'ihi nke a, ndị na-ahụ maka ahụike na-achọ nyocha maka ọrịa shuga nwere ike ime n'ime ndị a na-ewere dị ka ihe ize ndụ dị elu. Ònye gụnyere nke ahụ?
- Ị tọrọla afọ iri anọ na ise.
- I bu oke ibu.
- Ị naghị emega ahụ mgbe niile.
- Nne na nna gị, nwanne gị nwoke ma ọ bụ nwanne gị nwanyị nwere ọrịa shuga.
- Ị nwere nwa dị arọ karịa 9 pound, ma ọ bụ ị nwere ọrịa shuga ime ime mgbe ị dị ime.
- Ị bụ onye isi ojii, onye Hispanic, onye America, onye Asia ma ọ bụ onye Pacific Island.
Nlele, nke a na-akpọkwa "nyocha," na-ejikarị nyocha ọbara ibu ọnụ. A ga-anwale gị n'ụtụtụ, yabụ na ị gaghị eri ihe ọ bụla mgbe nri abalị gasịrị. Nsonaazụ ule shuga ọbara nkịtị dị ala karịa 110 mg kwa dL. Nsonaazụ ule dị elu karịa 125 mg kwa dL na-egosi ọrịa shuga.
Ọtụtụ ndị mmadụ na-arịa ọrịa shuga ihe dị ka afọ ise tupu ha egosi ihe mgbaàmà nke ọrịa shuga. N'oge ahụ, ụfọdụ ndị enweelarị mmebi anya, akụrụ, chịngọm, ma ọ bụ akwara. Enweghị ọgwụgwọ maka ọrịa shuga mellitus, mana enwere ụzọ isi nọrọ na ahụike ma belata ihe egwu nke nsogbu.
Ọ bụrụ na ị na-enwekwu mgbatị ahụ, lelee nri gị, chịkwaa ibu gị, ma na-aṅụ ọgwụ ọ bụla dọkịta gị kwuru, ị nwere ike ime nnukwu mgbanwe n'ibelata ma ọ bụ igbochi mmebi nke ọrịa shuga nwere ike ime. Na mbụ ịmara na ị na-arịa ọrịa shuga, ngwa ngwa ị ga-eme mgbanwe ndụ ndị a dị mkpa.
Ụdị ọrịa shuga abụọ (ma ọ bụ karịa)?
Akọwapụtara ụdị ọrịa shuga 1 dị ka ọnọdụ shuga dị n'ọbara dị elu n'ihi ụkọ insulin n'ihi usoro autoimmune. Nke a pụtara na ahụ na-awakpo ma na-ebibi mkpụrụ ndụ dị na pancreas nke na-emepụta insulin. Usoro ọgwụgwọ nri na-edozi ahụ na ọtụtụ injections nke insulin kwa ụbọchị (ma ọ bụ site na mgbapụta) bụ isi ọgwụgwọ. Ọ bụrụ na ị nwere ụdị ọrịa shuga 1, a na-enyocha gị mgbe niile maka ọbara mgbali elu na ọnọdụ ndị ọzọ metụtara ya.
Ọrịa shuga mellitus? Ụdị ọrịa shuga 2?
N'adịghị ka ụdị ọrịa shuga 1, nke a ga-eji insulin gwọọ ya, ụdị ọrịa shuga 2 nwere ike ịchọ insulin ma ọ bụ ọ gaghị achọ. Prediabetes abụghị ọrịa shuga, ma. Mana ndị dọkịta na ndị ọzọ na-enye ọrụ nwere ike ịgwa gị site na nyocha ọbara gị ma ọ bụrụ na ị na-aga n'ụzọ nke ọrịa shuga. Site na 2013 ruo 2016, 34.5% nke ndị okenye US nwere ọrịa shuga. Onye na-eweta gị maara ma ị nọ n'ihe egwu ma nwee ike ịchọ ịnwale ma ọ bụ nyocha gị. Gịnị kpatara? N'ihi na egosila na mmega ahụ na usoro iri nri nke ọma na-anọgide na-abụ isi nkuku nke mgbochi ọrịa shuga. Ọ bụ ezie na ọ nweghị ọgwụ ndị nchịkwa nri na ọgwụ ọjọọ (FDA) kwadoro maka mgbochi ọrịa shuga, ihe akaebe siri ike na-akwado iji metformin na ndị okenye nwere ọrịa shuga. Igbu oge mmalite nke ọrịa shuga dị ukwuu n'ihi na nde mmadụ 463 n'ụwa niile na-arịa ọrịa shuga. Pasent XNUMX n'ime ha achọpụtabeghị.
Ihe ize ndụ maka ọrịa shuga mellitus ma ọ bụ ụdị ọrịa shuga 2?
Ebe ọ bụ na mmalite nke ọrịa shuga nwere obere mgbaàmà, enwere ihe ndị dị ize ndụ nke na-eme ka ohere ị nweta ọrịa shuga dịkwuo elu.
- Iri ihe ọ beụ beụ shuga na-atọ ụtọ mgbe niile yana iri ihe ọ beụ beụ na-atọ ụtọ na ihe ọṅụṅụ mkpụrụ osisi.
- N'ime ụmụaka, oke ibu bụ nnukwu ihe ize ndụ.
- Nri nwere oke abụba na shuga.
- Omume ịnọkarị otu ebe.
- Ngosipụta maka ọrịa shuga nke nne na oke ibu nke nne na utero.
Ozi ọma ahụ? Ịnye ara bụ ihe nchebe. Ọzọkwa, egosipụtara na mmega ahụ na usoro iri nri nke ọma bụ isi nkuku nke mgbochi ọrịa shuga.
A na-anabata usoro iri nri dị mma maka ndị ọrịa nwere ọrịa shuga. Rie akwụkwọ nri na-abụghị starchy; belata oriri nke shuga agbakwunyere na ọka a nụchara anụcha; họrọ nri zuru oke karịa nri edozichara; ma kpochapụ iri ihe ọṅụṅụ na-atọ ụtọ na shuga na ihe ọṅụṅụ mkpụrụ osisi.
Maka ụmụaka na ndị nọ n'afọ iri na ụma nwere ọrịa shuga, ADA na-atụ aro nkeji 60 kwa ụbọchị ma ọ bụ karịa ịrụ ọrụ ikuku na-agafeghị oke ma ọ bụ ike siri ike yana ike ike-na ihe na-ewusi ọkpụkpụ ike ọ dịkarịa ala ụbọchị atọ kwa izu.
Dọkịta gị nwere ike ịchọ ka ị na-enyocha glucose ọbara gị n'onwe gị. Ọ na-enyere gị aka ịghọta nke ọma mgbago na mgbada nke shuga ọbara gị n'ụbọchị niile, ka ịhụ ka ọgwụ gị si arụ ọrụ, ma chọpụta mmetụta mgbanwe ndụ ị na-eme. Dọkịta gị nwere ike ịgwa gị gbasara ebumnuche, nke gụnyere ihe akpọrọ A1c gị. Nke a na-enye gị na dọkịta gị nzaghachi maka etu ọrịa shuga gị si eme ka oge na-aga, dịka ọnwa atọ. Nke a dị iche na nyocha nke glucose ọbara gị kwa ụbọchị.
Ọ bụrụ na ị nwere ụdị ọrịa shuga 2 ma enweghị ike ịchịkwa ya na mgbanwe ndụ gị, dọkịta gị nwere ike ịmalite gị na ọgwụ a na-akpọ metformin. Nke a agbanweela nlekọta nke ọrịa shuga site n'ime ka mkpụrụ ndụ dị n'ahụ gị nwee mmetụta nke insulin na sistemu gị. Ọ bụrụ na ị ka na-emezughị ebumnobi gị, onye na-ahụ maka gị nwere ike itinye ọgwụ nke abụọ, ma ọ bụ ọbụna tụọ aro ka ịmalite insulin. Nhọrọ na-adaberekarị na ọnọdụ ahụike ndị ọzọ ị nwere ike ịnwe.
N'okpuru ala, ọrịa shuga na-agbadata gị. Ị na-achịkwa, ma ị nwere ike ime nke a.
- Mụta ihe niile ị nwere ike ime gbasara ọrịa gị wee soro onye na-ahụ maka gị kparịta otu ị ga-esi nweta nkwado ịchọrọ iji mezuo ebumnuche gị.
- Jikwaa ọrịa shuga ozugbo enwere ike.
- Mepụta atụmatụ nlekọta ọrịa shuga. Ime n'oge na-adịghị anya ka achọpụtara ya nwere ike inye aka gbochie ọrịa shuga-nsogbu dị ka ọrịa akụrụ, ịhụhụ ọhụụ, ọrịa obi, na ọrịa strok. Ọ bụrụ na nwa gị nwere ọrịa shuga, na-akwado ma na-akwado ya. Soro onye na-ahụ maka nlekọta mbụ nwa gị rụkọọ ọrụ iji setịpụ ihe mgbaru ọsọ iji kwalite ahụike na ọdịmma ha n'ozuzu ya.
- Wulite otu nlekọta ọrịa shuga gị. Nke a nwere ike ịgụnye onye na-ahụ maka nri nri ma ọ bụ onye nkuzi ọrịa shuga enwetara ikike.
- Kwadebe maka nleta gị na ndị na-eweta gị. Dee ajụjụ gị, nyochaa atụmatụ gị, dekọọ nsonaazụ shuga ọbara gị.
- Detuo ihe n'oge ọkwa gị, rịọ maka nchịkọta nke nleta gị, ma ọ bụ lelee ọnụ ụzọ ndị ọrịa gị n'ịntanetị.
- Nwee nlele ọbara mgbali elu, nlele ụkwụ, na ịlele ịdị arọ. Soro ndị otu gị kparịta gbasara ọgwụ na nhọrọ ọgwụgwọ ọhụrụ, yana ọgwụ mgbochi ị ga-enweta iji belata ohere ị nwere ịrịa ọrịa.
- Malite na obere mgbanwe iji mepụta àgwà ahụike.
- Mee ka mgbatị ahụ na iri ahụ ike bụrụ akụkụ nke usoro gị kwa ụbọchị
- Tọọ ihe mgbaru ọsọ ma gbalịa ịdị na-arụsi ọrụ ike ọtụtụ ụbọchị n'izu
- Soro atụmatụ nri ọrịa shuga. Họrọ mkpụrụ osisi na akwụkwọ nri, ọka zuru oke, anụ siri ike, tofu, agwa, mkpụrụ, na mmiri ara ehi na cheese na-abụghị abụba ma ọ bụ nke dị obere.
- Tụlee isonye na otu nkwado na-akụzi usoro maka ijikwa nchekasị wee rịọ maka enyemaka ma ọ bụrụ na ị na-enwe nkụda mmụọ, mwute, ma ọ bụ ike gwụrụ gị.
- Ịrahụ ụra awa asaa ruo asatọ kwa abalị nwere ike inye aka melite ọnọdụ gị na ike gị.
Ị bụghị onye ọrịa mamịrị. Ị nwere ike ịbụ onye nwere ọrịa shuga, yana ọtụtụ àgwà ndị ọzọ. O nwere ndị ọzọ dị njikere iso gị na-emezu ebumnuche gị. Ị nwere ike ime nke a.
Kolb H, Martin S. Ihe gbasara gburugburu ebe obibi / ụdị ndụ na pathogenesis na mgbochi nke ụdị ọrịa shuga 2. BMC Med. 2017;15 (1):131
Òtù Ọrịa shuga America; Ụkpụrụ nlekọta ahụike na ọrịa shuga - 2020 agbadoro maka ndị na-ahụ maka nlekọta mbụ. Ọrịa shuga Clin. 2020;38 (1): 10-38
Òtù Ọrịa shuga America; Ụmụaka na ndị nọ n'afọ iri na ụma: ụkpụrụ nlekọta ahụike na ọrịa shuga-2020. Nlekọta Ọrịa shuga. 2020;43 (Nkwanye 1): S163-S182
aafp.org/pubs/afp/issues/2000/1101/p2137.html
Òtù Ọrịa shuga America; Nchọpụta na nhazi ọkwa nke ọrịa shuga mellitus. Nlekọta Ọrịa shuga. 2014;37 (Nkwanye 1): S81-S90