Nginggbanwe Ozi na Science Science
Adị m okenye ugbu a ahụla ka nlekọta ahụike na-agbanwe ma na-agbanwe nke ukwuu. Site na ọgwụgwọ nke nkụchi obi, mgbanwe nke nchịkwa mgbu dị ala, yana nlekọta HIV, ọgwụ na-aga n'ihu na-agbanwe ma gbanwee ka anyị na-amụtakwu ihe na iji ihe akaebe na-eduzi ọgwụgwọ.
Ihe akaebe? Enwere m ike icheta ọtụtụ mkparịta ụka mụ na ndị ọrịa chere na naanị ịkpọ aha “ọgwụ gbara ọkpụrụkpụ” ma ọ bụ EBM, bụ mmalite nke ịgwa ha na ha agaghị enweta ihe ha chọrọ.
Ihe gbanwere na ọrụ m bụ ngagharị nke isi maka otu anyị si emeso ọnọdụ dị iche iche site na "echiche ndị ọgbọ," nke pụtara na ihe ndị ọkachamara "kachasị mma" bụ iji nyocha (nyocha nke usoro nchịkwa, mgbe ọ ga-ekwe omume) iji tụnyere ọgwụgwọ n'ezie. A na-agwọ ọrịa B.
Ihe ịma aka: mgbanwe. Ihe anyị maara na-agbanwe mgbe niile. Sayensị na-aga n'ihu na-agbanwe ma anyị na-aga n'ihu na-amụ kwa ụbọchị.
Yabụ, ugbu a anyị nọ na COVID-19.
Ngwa ngwa, nyocha a na-amụ akụkụ niile nke ọrịa a na-efe efe. Nke a na-agụnye ihe niile site n'otú anyị si emeso ọrịa mbubreyo na ICU na otu esi egbochi mmadụ ka ọ ghara ịnweta nje a na-efe efe na mbụ. Anyị na-anwa ịghọta ihe na-emetụta ọghọm mmadụ maka nsonazụ ka njọ. Kpụrụ na-apụta, na ozi ndị ọzọ ga-abịa.
Otu ebe a na-enweta nlebara anya kwesịrị ekwesị bụ mmepụta ahụ nke ahụ. Enwere ụzọ abụọ iji zụlite nje virus. Anyị nwere ike nweta ha mgbe anyị butachara ọrịa ahụ (were ya na anyị ebuteghị ọrịa a) ma ọ bụ na anyị na-enweta ọgwụ mgbochi ọrịa ndị na-abụkarị ụdị nke “attenuated” nke nje ahụ. Nke a bụ usoro ebe nje e belatara (“de-fanged”) na ọ na mmetụta, ma ka mounts ihe antibody nzaghachi.
Nke a bụ ebe omume niile bụ… ugbu a.
Ihe anyị maara ugbu a bụ na COVID-19 na-emepụta nzaghachi mgbochi, mana dịka e bipụtara na Journal Ọbara na Ọktọba 1, nje ndị a na-akwụsị, ma ọ bụ bido ifu ihe dị ka ọnwa atọ ma ọ bụ anọ mgbe ọrịa ahụ gachara. Ọzọkwa, ọ dị ka ka ọrịa ahụ siri ike karị, ọnụọgụ nke ihe ndị na-alụso ọrịa ọgụ karịrị.
Anyị na-anụ ugbu a banyere ohere nke ọgwụ mgbochi na-arụ ọrụ site na RNA nke sel nke yiri ka imepụta nchekwa ihe dịka ụbọchị asaa gachara ọgwụ nke abụọ. Nke a nwere ike igbanwe egwuregwu. Cadọ aka ná ntị ọzọ bụ na ọ dị mkpa ka ndị ọkà mmụta sayensị ndị ọzọ kwadoro data ahụ ma ọ dị mkpa ka a mụọ ọtụtụ ndị mmadụ iji nyochaa maka mmetụta ndị dị na ya. Ọbụna ma ọ bụrụ na ọ na-arụ ọrụ, nnweta maka ndị mmadụ n'ozuzu nwere ike ịbụ ọnwa ole na ole. Ọ bụrụ na mgbe enwere ọgwụ mgbochi, anyị kwesịrị ibute ndị ọrụ n'ihu na ndị nwere nsogbu ahụike ọgụ.
Kedu ihe nke a pụtara nye m dị ka onye na-elekọta nlekọta bụ isi? Ndị juri ahụ ka na-apụ, mana echere m na COVID-19 nwere ike ịdị ka flu ma nwee ike ịchọ ịgba ọgwụ mgbochi kwa afọ. Nke a pụtakwara na usoro mgbochi ndị ọzọ dịka ịsa aka, ihe nkpuchi, iwepụ aka na ihu, na ịnọ n'ụlọ mgbe ị na-arịa ọrịa ga-adị mkpa. Ọ bụ ezie na ọ ga-adị mma, echeghị m na nke a ga - abụ ọnọdụ “emechaala”. Maka COVID-19 na flu, ọ ga-ekwe omume ịgbasa ndị ọzọ nje ahụ tupu enwee mgbaàmà ọ bụla. Ndị mmadụ nwere ike gbasaa COVID-19 maka ihe dị ka ụbọchị abụọ tupu ha enwee ihe ịrịba ama ma ọ bụ ihe mgbaàmà ma nọgide na-efe efe ma ọ dịkarịa ala ụbọchị 10 mgbe ihe ịrịba ama ma ọ bụ ihe mgbaàmà mbụ pụtara. (Ndị mmadụ na-efe efe na-efekarị otu ụbọchị tupu ha egosipụta ihe mgbaàmà ma na-efe efe ruo ihe dị ka ụbọchị asaa.)
Otu ihe ọzọ, akara ala, dị ka ndị nyocha ahụ si kwuo, bụ iji kpochapụ ọrịa na-efe efe COVID-19 na-aga n'ihu, ogwu ahụ ga-enwerịrị nrụpụta dịkarịa ala 80%, na 75% nke ndị mmadụ ga-anata ya. Ebe ọ bụ na mkpuchi ịgba ọgwụ mgbochi a dị ka ọ ga-eme n'oge na-adịghị anya, usoro ndị ọzọ dịka ịchebe mmekọrịta mmadụ na ịsa mkpuchi ga-abụ ihe mgbochi dị mkpa maka ọdịnihu. (Isi mmalite: Bartsch SM, O'Shea KJ, Ferguson MC, et al. Mmetụta ọgwụ mgbochi dị mkpa maka ọgwụ mgbochi COVID-19 coronavirus iji gbochie ma ọ bụ kwụsị ọrịa na-efe efe dị ka naanị enyemaka. Am J Kwalitere Nche. 2020;59(4):493−503.)
Ọzọkwa, ozugbo anyị nwere ogwu, dị ka ọ dị na flu, a ga-ebute ụzọ nke onye ga-enweta ọgwụ mgbochi yana n'usoro. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine depụtara aro maka nkesa nke ọgwụ mgbochi COVID-19, na-akpọ maka ndị ọrụ nlekọta ahụike dị oke egwu na ndị na-aza ajụjụ mbụ ịnata usoro izizi, ndị okenye bi n'ụlọ ọrụ dịka ndị nọọsụ na ndị toro eto na-ebu ụzọ. ọnọdụ ndị na-etinye ha n'ihe ize ndụ ka ukwuu. Thelọ ọrụ ahụ kpọrọ oku ka ndị steeti na obodo ukwu gbado anya na ị nweta ohere na mpaghara ndị pere mpe na United States iji kwado ohere ịbanye na mba ndị nwere obere ego.
Dịka dọkịta dibịa ezinụlọ, ana m agbalị mgbe niile icheta ihe onye ndụmọdụ gwara m ọtụtụ afọ gara aga: “Atụmatụ bụ atụmatụ kacha mma taa.” Anyị ga-eme ihe anyị maara ugbu a, ma dịrị njikere (ma mepee) maka ozi ọhụrụ na mmụta. Otu ihe doro anya, mgbanwe ga-adịgide.