Reraka sy tsy azo

Efa am-polony taona maro aho no teo amin'ny fikarakarana voalohany.

Ny ankamaroan'ny olona rehetra izay mpanome fikarakarana voalohany (PCP) dia mahafantatra fa misy vondron'olona marary hitantsika rehetra izay mijaly noho ny reraka, ny reraka ary ny tsy fahampiana amin'ny ankapobeny izay tsy hitantsika ny antony manokana. Hihaino izahay, hanao fanadinana am-pitandremana, hanafatra fandatsahan-drà sahaza, ary hiresaka amin'ny manam-pahaizana manokana mba hahazoana fanazavana fanampiny nefa mbola tsy manana hevitra mazava momba ny zava-mitranga.

Indrisy anefa, ny mpanome tolotra sasany dia hanilika ireo marary ireo. Raha toa ka tsy afaka manambara zavatra tsy ara-dalàna amin'ny fanadinana, fandehanan-dra, na zavatra hafa izy ireo, dia mety halaim-panahy hanamaivana ny soritr'aretiny izy ireo na hanamarika azy ireo ho manjavozavo na manana "olana" ara-tsaina.

Toe-javatra maro no voarohirohy ho antony mety hitranga nandritra ny taona maro. Efa lehibe aho ka mahatadidy ny “gripa yuppie”. Ny etikety hafa nampiasaina dia ny gripa mitaiza, ny fibromyalgia, ny Epstein-Barr mitaiza, ny tsy fahampian-tsakafo isan-karazany, ary ny hafa.

Ankehitriny, toe-javatra iray hafa dia mampiseho ny fifanoherana amin'ireo fepetra ireo; "fanomezana" tamin'ny areti-mifindra vao haingana. Ny COVID-19 lava no tiana holazaina, ireo mpitaingina lava, post-COVID-19, COVID-19 mitaiza, na tohin'ny SARS-CoV-2 (PASC). Efa nampiasaina daholo.

Ny soritr'aretina maharitra ao anatin'izany ny havizanana dia manaraka karazana areti-mifindra isan-karazany. Ireo soritr'aretin'ny havizanana “postinfectious” ireo dia toa mitovy amin'ilay antsoina hoe myalgic encephalitis/syndrome fatigue chronic (ME/CFS). Amin'ny ankamaroan'ny fotoana, ity toe-javatra ity dia matetika manaraka aretina toy ny areti-mifindra.

Taorian'ny COVID-19 mahery, na naiditra hopitaly na tsia, dia maro ny marary no mbola mahatsapa fahasahiranana sy soritr'aretina mandritra ny volana maro. Ny sasany amin'ireo "mpanalavitra lavitra" ireo dia mety misy soritr'aretina maneho ny fahasimban'ny taova. Mety ho ny fo, ny havokavoka, na ny atidoha izany. Mahatsiaro tena ho tsy salama ny mpitaingina lavitra hafa na dia tsy manana porofo mazava momba ny fahasimban'ny taova toy izany aza. Raha ny marina, ny marary izay mbola marary aorian'ny enim-bolana taorian'ny ady tamin'ny COVID-19 dia mitatitra ny soritr'aretina mitovy amin'ny ME/CFS. Mety hahita olona mitombo avo roa heny isika miaraka amin'ireo soritr'aretina ireo taorian'ny areti-mifindra. Indrisy anefa, tahaka ny hafa, maro no mitatitra fa noroahin'ny mpiasan'ny fahasalamana.

Myalgic encephalomyelitis / aretina harerahana mitaiza dia misy fiantraikany eo amin'ny 836,000 sy 2.5 tapitrisa amerikana amin'ny sokajin-taona rehetra, foko, lahy sy vavy ary fiaviana ara-tsosialy. Ny ankamaroany dia tsy fantatra na diso. Vondrona sasany no voa tsy mifandanja:

• Ny vehivavy dia voan'ny aretina avo telo heny noho ny an'ny lehilahy.
• Matetika eo anelanelan'ny 10 ka hatramin'ny 19 taona sy 30 ka hatramin'ny 39 taona no manomboka.
• Ny mainty hoditra sy ny latinina dia mety hisy fiantraikany amin'ny tahan'ny avo kokoa ary amin'ny hamafin'ny hafa noho ny vondrona hafa. Tsy fantatsika mazava tsara satria tsy ampy ny angon-drakitra momba ny fihanaky ny olona miloko.

Raha bimodal ny taonan'ny marary amin'ny aretina, miaraka amin'ny tampony amin'ny taonan'ny fahatanorana ary ny tampony hafa amin'ny faha-30 taonany, fa ny toe-javatra dia nofaritana tamin'ny olona 2 ka hatramin'ny 77 taona.

Mpitsabo maro no tsy manana fahalalana momba ny fitiliana na ny fitantanana ME/CFS. Indrisy anefa, ny tari-dalan'ny klinika dia zara raha, lany andro, na mety hanimba. Noho izany, marary sivy amin'ny 10 any Etazonia no mbola tsy voamarina, ary matetika ireo voan'ny aretina dia mahazo fitsaboana tsy mety. Ary ankehitriny, noho ny areti-mifindra COVID-19, dia vao mainka mihamitombo ireo olana ireo.

Fahombiazana?

Matetika ireo marary ireo dia voan'ny areti-mifindra voaporofo na tsy voafaritra fa tsy sitrana araka ny efa nampoizina ary mbola marary herinandro na volana maromaro aty aoriana.

Ny fampiasana fitsaboana ara-panatanjahantena sy fitsabahana ara-tsaina (indrindra fa ny fitsaboana amin'ny fitondran-tena ara-tsaina) mba hitsaboana ny harerahana mifandray amin'ny homamiadana, ny areti-mifindra, ny toe-pahasalaman'ny neurologique, ary ny fibromyalgia dia nampiasaina nandritra ny taona maro izay misy fiantraikany tsara amin'ny ankapobeny. Na izany aza, rehefa nomena fitsaboana mitovy ny mponina ahiahiana ho manana ME/CFS, dia nanao ratsy hatrany izy ireo, fa tsy tsara kokoa, tamin'ny fanatanjahan-tena sy ny asa.

Ny “Komity momba ny Criteria Diagnostic momba ny Encephalomyelitis Myalgic/Syndrome Fatigue Chronic; Birao momba ny fahasalaman'ny mponina voafantina; Institute of Medicine" dia nijery ny angon-drakitra ary namoaka fepetra. Izy ireo, raha ny tena izy, dia niantso ny hamaritana indray ity aretina ity. Ity dia navoaka tao amin'ny National Academies Press tamin'ny 2015. Ny fanamby dia maro amin'ireo mpanome tolotra ara-pahasalamana no tsy mbola mahafantatra ireo fepetra ireo. Ankehitriny miaraka amin'ny fitomboan'ny marary vokatry ny COVID-19, dia nitombo be ny fahalianana. Ny fepetra:

• Ny fampihenana na ny fahasimbana lehibe amin'ny fandraisana anjara amin'ny asa, ny sekoly, na ny hetsika ara-tsosialy alohan'ny aretina izay mitohy mandritra ny enim-bolana mahery miaraka amin'ny havizanana, matetika dia lalina, izay tsy vokatry ny fanazaran-tena ary tsy hatsaraina amin'ny fialan-tsasatra.
• Ny tsy fahampian-tsakafo aorian'ny fanazaran-tena - izay midika hoe manaraka ny hetsika, misy havizanana lehibe na fahaverezan'ny angovo.
• torimaso tsy mamelombelona.
• Ary farafaharatsiny:
  • Ny tsy fandeferana orthostatika - ny fijoroana maharitra dia mahatonga ireo marary ireo ho ratsy kokoa.
  • Fahavoazana ara-tsaina - tsy afaka mieritreritra mazava fotsiny.

(Tokony hanana ireo soritr'aretina ireo ny marary, fara fahakeliny, amin'ny antsasaky ny fotoana malemy, antonony, na mafy.)

• Maro koa ny olona manana ME/CFS manana soritr'aretina hafa. Ny soritr'aretina mahazatra fanampiny dia ahitana:
  • Ny fanaintainan'ny muscle
  • Fanaintainana amin'ny tonon-taolana tsy misy fivontosana na redness
  • Aretin-doha amin'ny karazana, lamina, na mafy
  • Mivonto na malefaka lymph node ao amin'ny tendany na ny armpit
  • Marary tenda izay matetika na miverimberina
  • Mangatsiaka sy tsemboka alina
  • Fikorontanana hita
  • Ny fahatsapana ny hazavana sy ny feo
  • maloiloy
  • Allergie na tsy fahazakana amin'ny sakafo, fofona, zavatra simika, na fanafody

Na dia aorian'ny fitiliana aza, ny marary dia miady mafy amin'ny fikarakarana sahaza ary matetika no nomena fitsaboana, toy ny fitsaboana kognitive-fitondran-tena (CBT) sy fitsaboana fanatanjahan-tena (GET), izay mety hiharatsy ny toe-pahasalamany.

Ny mpanoratra be mpividy indrindra ao amin'ny New York Times Meghan O'Rourke dia nanoratra boky iray antsoina hoe "The Invisible Kingdom: Reimagining Chronic Illness." Ny fanamarihana avy amin'ny mpamoaka dia mampiditra ny lohahevitra toy izao:

“Ny areti-mifindra mangina amin'ny aretina mitaiza dia mihatra amin'ny Amerikanina am-polony tapitrisa: aretina tsy takatry ny saina, matetika atao an-jorom-bala, ary mety tsy ho fantatra sy tsy fantatra mihitsy. Ny mpanoratra dia manolotra fanadihadiana manambara an'ity sokajy saro-takarina amin'ny aretina "tsy hita maso" izay misy ny aretina autoimmune, ny aretin'ny aretin'i Lyme taorian'ny fitsaboana, ary ny COVID efa ela, izay manambatra ny tena manokana sy manerantany mba hanampiana antsika rehetra amin'ity sisintany vaovao ity.

Farany, nisy fanadihadiana maromaro izay milaza fa ny teny hoe "syndrome havizanana mitaiza" dia misy fiantraikany amin'ny fiheveran'ny marary ny aretiny sy ny fihetsiky ny hafa, anisan'izany ny mpitsabo, ny mpianakavy ary ny mpiara-miasa. Ity marika ity dia afaka manamaivana ny maha-zava-dehibe an'io aretina io ho an'ireo mijaly. Ny komity IOM dia manolotra anarana vaovao hanoloana ny ME/CFS: aretina tsy fandeferana ara-batana (SEID).

Ny anarana hoe SEID io toe-javatra io dia tena hanasongadina ny ivon'ity aretina ity. Izany hoe, ny ezaka rehetra (ara-batana, ara-tsaina, na ara-pihetseham-po) - dia mety hisy fiantraikany ratsy amin'ny marary amin'ny lafiny maro.

Resources

aafp.org/pubs/afp/issues/2023/0700/fatigue-adults.html#afp20230700p58-b19

mayoclinicproceedings.org/article/S0025-6196(21)00513-9/fulltext

"Ny fanjakana tsy hita maso: mamerina indray ny aretina mitaiza" Meghan O'Rourke