Please ensure Javascript is enabled for purposes of website accessibility Faapasi i mataupu autu

Vaiaso ole Soifua Maloloina ole Atunuu

A o ou i ai i le aoga tulagalua, sa nonofo lo’u aiga i le Aai o Mekisiko. O le lotu na matou auai sa talimalo i masina taʻitasi, leai se totogi o le falemaʻi soifua maloloina lea na ofoina atu ai e le fomaʻi o le aiga ma le fomaʻi mata o latou taimi ma auaunaga. O falemaʻi e tumu i taimi uma, ma o le tele o taimi, e savavali tagata mo aso mai nuʻu ma taulaga lata ane e auai. O lo'u aiga sa volenitia. A o ou matua, na tuuina mai ia te au le tele o tiute e saunia ai laupapa kilipa ma pepa, ma ia mautinoa ua saunia uma mo le resitalaina o maʻi. Ou te leʻi iloa o nei galuega laiti o laʻu fegalegaleaiga moni muamua lea ma le soifua maloloina lautele, lea o le a avea ma se tautinoga i le olaga atoa ma le fiafia. E lua o'u manatuaga manino mai nei falema'i. O le mea muamua o le matauina lea o se tamaitai e 70 tausaga le matua na mauaina lana matatioata muamua. Na te le'i va'ai manino lava i le lalolagi po'o ni lanu pupula, aua e le'i faia lava sana su'ega mata po'o se matatioata. Sa talie o ia ma le fiafia. O le isi manatuaga o se tina talavou e toalima lana fanau na alu lona toalua e saili sana galuega i Amerika, ae e lei toe foi mai lava. Ma le musu, sa ia faailoa atu o ia ma lana fanau sa aai palapala ona o le le lava o punaoa e faatau ai meaai. Ou te manatua le fesiligia pe aisea, i tulaga uma e lua, na le maua ai e nei tamaitai le tutusa o avanoa ma isi e maua ai le tausiga, ma pe aisea na i ai na eseesega. Semanu ou te lei iloaina i lena taimi, ae i se taimi mulimuli ane, o nei lava fesili e tasi sa faaauau pea ona faalavelave ia te au o se tagata suesue i Egelani ma le Iunaite Setete. I lena taimi, na ou iloa ai e tatau ona ou laa i tua mai le lalolagi faiga faavae ma maua ni poto masani i galuega faʻalesoifua maloloina lautele. I le 12 tausaga talu ai, na ou maua ai le faʻamaualaloina o le avea ma se vaega o polokalama a tina pepe lelei i Nigeria, dengue projects i Colombia, sauaga faʻasaga i tamaʻitaʻi poloketi mo fafine malaga mai Amerika Tutotonu, atiaeina aʻoaʻoga aʻoaʻoga ma vasega mo tausisoifua soifua maloloina lautele. Amerika Latina, taumafaiga o loʻo lagolagoina e matagaluega o le soifua maloloina e faʻaleleia avanoa faʻafomaʻi faʻafuaseʻi i Amerika i Saute ma faʻaagafesootai faʻamoemoega o galuega faʻalesoifua maloloina i totonu o le taulaga o Baltimore. O nei poloketi taʻitasi ua i ai se aafiaga loloto i loʻu olaga patino ma faʻapolofesa, ma i tausaga taʻitasi, ou te vaʻavaʻai i le faʻalauteleina o le soifua maloloina lautele ma faʻalauteleina. I le tolu tausaga talu ai, o le faʻamaʻi i le lalolagi atoa na puleaina le tulaga o le soifua maloloina lautele, faʻaalia ai le tele o faʻafitauli a le atunuʻu, setete ma le lotoifale e manaʻomia le gauai. A o tatou latalata atu i le National Public Health Week 2023, ou te fia valaaulia oe e suʻesuʻe ni auala se lua e auai i taumafaiga faʻalesoifua maloloina lautele e mafai ona maua ai ni faʻaiʻuga mataʻutia.  O le soifua maloloina lautele o loʻo faʻamoemoe e foia faʻafitauli faigata, tetele e foliga mai e faigata i nisi taimi, ae o le mea autu, o matagaluega o le soifua maloloina lautele, falemaʻi faʻalapotopotoga, ma faʻalapotopotoga faʻaletino faʻalapotopotoga o loʻo galulue taʻitasi ma nuʻu e sili ona aʻafia i faiga le tutusa - ia faʻalauteleina le tutusa o le soifua maloloina. . O lea la, e mafai faapefea e tagata taʻitoʻatasi ona saofagā i nei taumafaiga faʻalesoifua maloloina lautele i totonu o latou lava nuʻu?

Fiailoa: 

  • O e nofouta i mea fa'aagafesootai o le soifua maloloina (SDoH) (le saogalemu o mea'ai, le saogalemu o fale, fa'amamao fa'aagafesootai, sauaga, ma isi) e sili ona a'afia ai lou nu'u? Siaki le Robert Wood Johnson Foundation ma le Iunivesite o Wisconsin's Health County Rankings meafaigaluega e mafai ona e vaʻavaʻai i taunuʻuga o le soifua maloloina, SDoH manaʻomia ile itumalo ma le ZIP code level Su'esu'e Lau Ata | Itumalo Tulaga Soifua Maloloina & Fa'afanua Auala, 2022 Colorado State Lipoti | Itumalo Tulaga Soifua Maloloina & Fa'afanua Auala
  • E te iloa le tala'aga o lou alalafaga i le taumafai e foia luitau tau soifua maloloina poʻo taumafaiga faʻalesoifua maloloina lautele? E i ai ni fa'alavelave na aoga ma afai o lea, aisea? O le a le mea na le aoga?
  • O a paaga a nuu po o faalapotopotoga e fai ma sui o faiganuu e ogatusa ma manaoga o lou nuu?

Fa'aaoga feso'otaiga ma seti tomai:

    • E i ai ni au tomai fa'atulagaina e ono mafai ona aoga i se fa'alapotopotoga fa'alaua'itele? E te tautala i se isi gagana e mafai ona fesoasoani i le fa'afeso'ota'ia o va i lou nu'u?
    • E mafai ona e ofo atu se taimi e fesoasoani ai i se fa'alapotopotoga fa'alaua'itele e leai se fa'atupega po'o le lava tagata faigaluega e fa'afetaui ai mana'oga uma o le nu'u?
    • E i ai ni au feso'ota'iga i totonu o au feso'ota'iga e fetaui ma poloketi, avanoa fa'atupe, misiona a fa'alapotopotoga e mafai ona fesoasoani le tasi i le isi?

O fautuaga o loʻo i luga e faʻavae, ma naʻo le amataga, ae o loʻo i ai le gafatia mo taunuuga malolosi. E ala i le malamalama atili, e mafai ai ona tatou faʻaogaina a tatou fesoʻotaʻiga patino ma faʻapolofesa e avea ma fautua sili atu ona lelei mo le soifua maloloina lautele.